Kanon lektur szkolnych od lat jest tematem debaty publicznej. Pozycje w nim się znajdujące mają swoich zwolenników, ale także przeciwników. Ogólnie mówi się, że lektury są przestarzałe i nie interesują już młodzieży w takim stopniu, w jakim interesowały w przeszłości. Teksty, z którymi muszą się zmierzyć uczniowie, nierzadko są mało zrozumiałe, a tematyka w nich poruszana jest odległa od dzisiejszych czasów. Na liście lektur mamy mało książek ze współczesnej literatury, królują na niej pozycje znane od dziesięcioleci. Jednak w kanonie znalazły się perełki, które zostaną opisane w tym artykule.
Izabela Łęcka i jej problemy sercowe
Pierwszym przykładem ciekawej lektury szkolnej jest powieść Bolesława Prusa „Lalka”. Książka opisuje trzy wątki: relację Izabeli Łęckiej ze Stanisławem Wokulskim, przemiany, jakie dokonywały się w tamtym okresie w społeczeństwie polskim oraz wątek Rzeckiego (subiekta piszącego pamiętnik, w którym opisuje swoją przeszłość i ocenia ówczesną politykę w państwie). Pozycja jest niezwykle interesująca, porusza problemy, z którymi mierzyli się ludzie – pracy organicznej, etycznego zachowania, istnienia klas społecznych, które zaczynały coraz bardziej przeszkadzać w życiu. Czytając tę lekturę, możemy zanurzyć się w popowstaniowym społeczeństwie, które próbowało zbudować się na nowo. Prus w swoim dziele w genialny sposób opisuje relacje międzyludzkie i dylematy, z którymi musieli sobie radzić bohaterowie. Głównym wątkiem miłosnym jest relacja Izabeli ze Stanisławem. Wokulski za wszelką cenę stara się przypodobać kobiecie (np. kupuje konia wyścigowego, aby dopasować się do warszawskiej elity). Finalnie nie udaje mu się to jednak i co, ciekawe nie wiemy tak naprawdę, jak skończył. Postać Wokulskiego jest najciekawsza w „Lalce”. Autor pokazał mężczyznę pochodzącego z ubogiej rodziny, który ciężką pracą i uporem wypracował swój majątek oraz pozycję.
Inny świat Herlinga-Grudzińskiego
Kolejną bardzo interesującą pozycją jest powieść Gustawa Herlinga-Grudzińskiego „Inny świat”. Książka opisuje etapy pobycia autora w rosyjskich łagrach i więzieniach. Autor na kartach lektury ukazuje, jak wyglądała codzienność w takich miejscach. Opisuje degradację relacji międzyludzkich oraz brak moralności panujący wśród mężczyzn. Lektura przedstawia rzeczywistość, z jaką zmagali się ludzie w obozach pracy. W dosadny i mocny sposób Grudziński przytacza przykłady zachowań więźniów (np. zeznawanie przeciwko współprowadzonym, dokonywanie gwałtów na bezbronnych kobietach). Powieść w niebywały sposób ukazuje opresyjność systemu sowieckiego. Więźniowie traktowani byli jak maszyny, pracowali w skandalicznych warunkach i aby przeżyć musieli przyjąć zasady totalnie inne od tych, które panują w normalnym świecie.
Antyutopia Orwella
Książka autorstwa Georga Orwella „Rok 1984” jest dziełem wymierzonym przeciwko totalitaryzmom. Autor stworzył świat składający się z trzech ogromnych części: Oceania, Eurazja oraz Wschódazja. Każda z nich chce dominować – akcja książki toczy się podczas wojny między Eurazją i Wschódazją. Historia dzieje się w Londynie (znajdującym się w Oceanii). Ludzie tam mieszkający posługują się nowomową, która według władz pozbawić ma obywateli swobodnego myślenia. Władza w tym świecie inwigiluje na każdym kroku (istnieje Wielki Brat), a propaganda nabiera gigantycznych rozmiarów. Społeczeństwo jest klasowe, a do stanowisk państwowych dostęp ma tylko 2% społeczeństwa. Najliczniejsza grupa traktowana jest jak podludzie. „Rok 1984” jak w soczewce pokazuje, do czego mogą doprowadzić autorytarne, a w kolejnym etapie totalitarne zapędy ludzi władzy. Lektura tej książki umożliwia czytelnikowi lepsze pojmowania otaczającego go współczesnego świata – historia dzieje się w 1984 roku, ale zagadnienia w niej poruszane nie straciły na aktualności.
Podsumowanie
Lektury szkolne mogą otwierać umysły uczniów, pobudzać do refleksji, a także być polem do dyskusji. Opisywane powyżej pozycje wydają się spełniać te wymagania. Ich autorzy umieścili na kartach interesujących bohaterów, którzy są w stanie skupić uwagę czytelnika. Wydarzenia przedstawione w tych tytułach są na tyle barwnie sportretowane, że mogą zaciekawić nawet najbardziej opornych na czytanie lektur uczniów.
WWI
