Artyści od lat potrafili nas zaskakiwać. Za pomocą różnych narzędzi wyrażali własne „ja”. Malarze robili to za pomocą obrazu, tancerze posługiwali się ruchem, pisarze przelewali myśli na papier. Z czasem niektórym twórcom to nie wystarczało. Postanowili odejść od panujących konwencji i pójść o krok dalej. Jedną z nowoczesnych form sztuki stosowaną aż do dzisiaj jest happening. Jak przedstawia się jego historia i jaką funkcję spełnia on we współczesnym świecie?
Czym jest happening i jak powstał?
Jego początki sięgają lat 50. i mają związek z malarstwem abstrakcyjnego ekspresjonizmu, w którym liczył się nie tyle finalny obraz, ile sam proces jego malowania. Tym tropem poszło wielu artystów. Tworząc niestandardowe dzieła w nietypowy sposób, pragnęli oddziaływać na odbiorców, ale nie tylko poprzez wrażenie estetyczne. Widz miał stać się naocznym świadkiem powstawania dzieła, a nierzadko mieć w nim także swój udział.
Tę myśl kontynuowała japońska grupa Gutai działająca w latach 1952-1972. Zrzeszeni w niej młodzi artyści wypracowali indywidualne metody uzewnętrzniania aktu twórczego np. malowanie stopami, szklaną butelką, czy… kołem podczas jazdy na rowerze.
Nazwa „happening” pojawiła się pierwszy raz w 1959 r., a jej twórcą był Allan Kaprow. Oznacza ona wydarzenie artystyczne, inicjowane przez wykonawcę (często spontaniczne), które odgrywa się w bieżącym czasie. Każda minuta jego trwania ma znaczenie i wywiera wpływ na efekt końcowy. Jego główna konwencja zapoczątkowana w latach 50. została więc zachowana.
Funkcje happeningu
W dzisiejszych czasach najczęściej przyjmuje on formę publicznego spektaklu, w którym jeden artysta lub większa ich grupa poprzez swoje działanie próbuje zwrócić uwagę widzów na problemy globalne i społeczne. Happening często krytykuje więc działalność życia we wspólnocie, panujące obyczaje i postawy polityczne. Ma zaskakiwać, szokować i zmuszać do myślenia.
Wykorzystywany jest podczas różnego rodzaju manifestacji ekologicznych i feministycznych. Pełni również funkcję aktywizującą publiczność — każdy jej członek może wziąć udział w organizowanym wydarzeniu. Ma to na celu integrację wszystkich uczestników celem poparcia omawianego problemu.
Niejednokrotnie happening ma wydźwięk czysto rozrywkowy. Popularną wersją jest flash-mob, czyli sztuczny tłum ludzi, którzy gromadzą się w miejscu publicznym, aby odegrać wcześniej przygotowane i dopracowane przedstawienie. Nieraz w tego typu akcji biorą udział osoby całkowicie dla siebie obce, którym znany jest tylko charakter, miejsce i termin zaplanowanego działania.
Rodzaje happeningów
Historia zapisała na swoich kartach wiele interesujących happeningów. Oto niektóre z nich:
- „4 minuty 22 sekundy ciszy”, początek lat 50. — w czasie premiery kompozytor John Cage zaskoczył widzów – zamiast zacząć grać, zamknął pianino i po upływie tytułowego czasu z powrotem je otworzył. Na sali słyszalne były odgłosy wydawane przez publiczność, która tym samym stała się wykonawcą utworu;
- „Zadymianie rynku”, lata 80 — inicjatorem była Pomarańczowa Alternatywa. Spalono papierowe tuby, przywołując niewłaściwe zachowania milicji podczas demonstracji;
- „Proszę się podpisać”, 1965 r. — Tadeusz Kantor wystawił w galerii gołe płótno, aby przypadkowi ludzie mogli złożyć na nim podpis. Autonomia obrazu została zachwiana, przez co zyskał on więcej niż jednego autora.
Happening jest pewnego rodzaju poszukiwaniem i eksperymentowaniem z różnymi środkami wyrazu, aby dotrzeć do większego grona odbiorców. Ma istotne znaczenie we współczesnym świecie, szczególnie jeśli organizowany jest w charakterze manifestacyjnym. Jego zadaniem jest bowiem zacieranie granic między życiem a sztuką. Obecnie coraz więcej grup, walcząc o swoje prawa i domagając się prawa głosu, korzysta właśnie z tego narzędzia.
MŁĘ
